Trung Quốc từ lâu vốn được coi là chiếc nôi của văn hóa thế giới với một kho tàng văn học cổ điển phong phú, đa dạng và đầy chiều sâu. Nổi bật trong số đó là “Tứ đại danh tác” (四大名著) là cách người ta gọi 4 tác phẩm văn học cổ điển danh tiếng nhất của Trung Quốc, bao gồm “Tam Quốc Diễn Nghĩa, Thuỷ Hử, Tây Du Ký và Hồng Lâu Mộng”.
Tam Quốc diễn nghĩa - La Quán TrungTam quốc diễn nghĩa (三国演义) nguyên tên là Tam quốc chí thông tục diễn nghĩa, là một tiểu thuyết lịch sử Trung Quốc chắp bút bởi nhà văn La Quan Trung viết vào thế kỷ 14 kể về thời kỳ hỗn loạn Tam Quốc (220-280), theo phương pháp bảy thực ba hư (bảy phần thực ba phần hư cấu).
Có thể nói, Tam quốc diễn nghĩa là pho sử thi sống động nhất được tái hiện bằng ngòi bút tinh tế của La Quán Trung. Tam Quốc Diễn Nghĩa đã dựng lại gần một trăm năm lịch sử Trung Quốc cổ đại từ thời Đông Hán cho đến những năm đầu của triều đại Tây Tấn một cách bao quát và toàn diện, từ những cuộc đấu tranh chính trị, quân sự cho đến diễn tiến của mâu thuẫn xã hội dựa trên quan điểm “Ủng hộ Thục Hán lên án Tào Ngụy”. Tác phẩm phản ánh nguyện vọng của nhân dân có một “ông vua tốt” xuất thân hàn vi, biết thương dân và vì dân, một đất nước thống nhất và hoà bình. Đặc biệt trong bối cảnh khi nhà Nguyên của ngoại tộc Mông Cổ thống trị Trung Hoa, tác phẩm còn thể hiện khát vọng của nhân dân có một vị vua kế thừa dòng máu hoàng thất người Hán, đánh đuổi ngoại tộc để khôi phục lại triều đại của các vị vua người Hán.
Tam quốc diễn nghĩa là tiểu thuyết sử thi nên giọng điệu chủ yếu là ca ngợi hay châm biếm hài hước để phê phán. Các nhân vật anh hùng trong tác phẩm có vóc dáng khác người, những hành động phi thường và tâm hồn họ cũng khác với người thường. Có lẽ vì thế đã để lại nhiều ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc.
Thủy hử - Thi Nại Am
Lấy cảm hứng từ những vị anh hùng thời xưa đồng thời khai thác triệt để điển cố, điển tích lịch sử và nét tính cách đặc trưng của con người Trung Quốc, Thủy Hử hay Thủy hử truyện (水滸傳), nghĩa đen là "bờ nước", rất nhanh chóng được công nhận là tác phẩm tiêu biểu của văn học cổ điển Trung Quốc. Nhà văn Thi Nại Am đã khéo léo phản ánh thực trạng trong xã hội phong kiến muôn đời: “quan bức thì dân phản” và “thời thế ắt sinh anh hùng”.
Cốt truyện chính là sự hình thành rất thành công hàng loạt nhân vật anh hùng hảo hán và những thành tích của một nhóm người chống triều đình mà trở thành giặc cướp, thường gọi là 108 anh hùng Lương Sơn Bạc.
Quá trình tập hợp của các anh hùng thảo dã tại bến nước để hình thành quân khởi nghĩa Lương Sơn Bạc được Thi Nại Am dành 70 hồi để diễn giải. Tuy nhiên, nhân vật đầu tiên được đề cập không phải là một trong các vị anh hùng Lương Sơn, mà là Cao Cầu. Từ một thảo dân lông bông, Cao Cầu gặp may hết lần này tới lần khác, trở thành sủng thần của vua Tống Huy Tông và được phong chức Thái uý. Mối liên kết giữa các gian thần Cao Cầu, Dương Tiễn, Lương Trung Thư... và bộ máy quan lại tham lam, xảo quyệt, độc ác bên dưới đã làm hại các lương thần của triều đình (Lâm Xung, Võ Tòng, Dương Chí, Tống Giang, Hoa Vinh...) khiến họ lần lượt phải bỏ sự nghiệp đi theo Lương Sơn Bạc.
Cũng có những anh hùng xuất thân nơi thôn dã, không có chức vụ quyền hành nhưng bất bình với sự áp chế, bóc lột của quan lại địa phương như Lý Quỳ, Sử Tiến, Lưu Đường... nên đã ra tay cứu giúp người hoạn nạn hoặc tự cứu bản thân mình, trở thành người phạm tội với triều đình và cũng lên Lương Sơn. Từng nhóm anh hùng được tập hợp riêng lẻ, rồi sau đó tất cả đều tụ về Lương Sơn.
Nổi bật nhất trong “Thủy Hử” là ước vọng của quần chúng nông dân về một xã hội công bằng. Bởi vậy lá cờ “Thế thiên hành đạo” của 108 Anh hùng Lương Sơn Bạc mãi mãi được đông đảo công chúng ngưỡng mộ”
3. Tây du kí - Ngô Thừa Ân
Tây Du Ký (西游记) là tác phẩm của sự kế thừa và phát huy truyền thống tốt đẹp của thần thoại cổ đại Trung Quốc, đồng thời thể hiện sự sáng tạo vĩ đại và sức tưởng tượng phong phú của dân tộc Trung Hoa. Đồng thời phản ánh đầy đủ lý tưởng cao quý và đời sống hiện thực của nhân dân. Tác phẩm ra đời vào khoảng những năm Gia Tĩnh Vạn Lịch triều Minh (thế kỷ 16). Tác giả là Ngô Thừa Ân (1500-1581) người Sơn Dương, phủ Hoài An, nay thuộc tỉnh Giang Tô, bút danh Xạ Dương Sơn Nhân.
Tây du ký kể chuyện Tôn Ngộ Không cùng Trư Bát Giới với Sa hoà thượng phò Đường Tăng sang phương Tây (Ấn Độ ở về phía tây Trung Quốc). Đường đi gặp phải biết bao gian nan trắc trở, tổng cộng 81 nạn, cuối cùng đến được xứ sở của Phật tổ, mang kinh phật về truyền bá phương Đông.
Tây du ký không đơn thuần là hành trình thỉnh kinh, về với đất phật mà là sự tái hiện đầy đủ tính cách của con người thông qua mỗi nhân vật. Ví như Tôn Ngộ Không là tượng trưng cho Tâm, Đường Tăng là Thân, Trư Bát Giới là Dục, Sa hòa thượng là Tính, và Bạch Long Mã là Trí. Thế nên, hình tượng nhân vật của Tây du ký đều có đầy đủ ý nghĩa hiện thực, thậm chí còn mang đậm những nét nghĩa thâm sâu được Thi Nại Am lồng ghép trong tác phẩm. Đó chính là lý do khiến “Tây du ký” trở thành một trong những kiệt tác của nhân loại.
4. Hồng lâu mộng - Tào Tuyết Cần
Hồng lâu mộng (红楼梦) còn có tên Thạch đầu kí. Tác phẩm được Tào Tuyết Cần sáng tác trong khoảng thời gian giữa thế kỉ 18 triều đại nhà Thanh của Trung Quốc. Với hơn 100 triệu bản được xuất bản, tiểu thuyết này trở thành một trong những sách bán chạy nhất của mọi thời đại.
Hồng Lâu Mộng là một bức tranh hiện thực rộng lớn về xã hội phong kiến Trung Quốc trên con đường suy tàn. Cái vẻ ngoài tôn nghiêm nề nếp không che đậy được thực chất mọt ruỗng của giới thượng lưu sống trong Giả phủ. Cuộc sống xa hoa, tư tưởng cố hữu của giai cấp bóc lột và những mối quan hệ tàn nhẫn giữa họ với nhau đã đưa Giả phủ vào con đường tàn tạ không cứu vãn được. Đó chính là hình ảnh thu nhỏ của xã hội Trung Quốc đời Thanh.
Hồng lâu mộng xoay quanh câu chuyện tình duyên trắc trở giữa hai anh em con cô con cậu của Giả Bảo Ngọc và Lâm Đại Ngọc, từ đó mô tả cuộc sống nhiều mặt của một đại gia đình quý tộc đời Minh từ lúc cực thịnh cho đến lúc suy vi trong vòng tám năm. Đó là hồi âm của cuộc đấu tranh giữa cái mới và cái cũ, giữa tư tưởng dân chủ sơ khai và tư tưởng phong kiến. Thậm chí còn là sự bất lực, sự vùng vẫy cuối cùng của Tào Tuyết Cần trước hiện thực phũ phàng trong cuộc sống mà ông dù cố kìm nén vẫn phải bật thốt lên:
“Xem ra chữ chữ toàn bằng huyết
Cay đắng mười năm khéo lạ lùng”
Câu chuyện về số phận của những người trẻ tuổi trong thời buổi suy tàn của xã hội phong kiến đã mê hoặc nhiều thế hệ độc giả trên thế giới. Ở Trung Quốc, độc giả say mê Hồng Lâu Mộng đến mức khi ngồi vào bàn luận văn chương là phải đề cập đến nó đầu tiên và đã có những nhà nghiên cứu chuyên biệt về nó hình thành một bộ môn riêng Hồng học (Hồng Lâu Mộng học).
Để có cái nhìn tổng quát về xã hội Trung Quốc trải qua các biến cố lịch sử “Tứ đại danh tác” mang trong mình giá trị lịch sử và những ý nghĩa cao cả và cho đến ngày nay, Tứ đại danh tác sẽ còn lưu danh với thời gian và để lại nhiều ấn tượng sâu sắc trong lòng độc giả.
